प्राचार्य,
ओम शिक्षण संस्थेचे एंजेल कॉलेज ऑफ फार्मसी,
हडपसर, पुणे- 411028
ई मेल- bhagwat.chavan@gmail.com
मो न. ९६३७९१९३७५
डी. फार्मसी (औषधनिर्माणशास्त्र पदविका) ही आरोग्य क्षेत्रात प्रवेश करण्यासाठी एक उत्कृष्ट सुरुवात आहे. या कोर्सनंतर अनेक रोमांचक करिअर पर्याय तुमच्यासमोर उघडतात. चला तर पाहूया, डी. फार्मसी नंतर कोणते कोणते पर्याय उपलब्ध आहेत.
डी. फार्मसी म्हणजे काय?
डी. फार्मसी हा एक 2 वर्षांचा पदविका (डिप्लोमा) अभ्यासक्रम आहे. यानंतर अंदाजे 500 तासांचे प्रत्यक्ष प्रशिक्षण (इंटरर्नशिप) आवश्यक असते, जे मान्यताप्राप्त रुग्णालय, फार्मसी किंवा औषधांच्या दुकानामध्ये केले जाते. हा अभ्यासक्रम फार्मसी आणि आरोग्यसेवा क्षेत्रात पाऊल ठेवण्यासाठी एक मजबूत पाया ठरतो.
शैक्षणिक पात्रता-
डी. फार्मसी अभ्यासक्रम प्रवेशासाठी बारावी (विज्ञान) आवश्यक त्या गुणांनुसार पास असणं आवश्यक आहे.
अभ्यासक्रम-
डी. फार्मसी( औषधनिर्माणशास्त्र पदविका) हा बारावीनंतर दोन वर्षांचा कोर्स असतो. बारावी (विज्ञान) शाखेच्या भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, गणित/ जीवशास्त्र या विषयांच्या मार्कनुसार डी. फार्मसी अभ्यासक्रमाला प्रवेश दिला जातो. पदविका अभ्यासक्रम पूर्ण झाल्यानंतर पदवीच्या थेट व्दितीय वर्षात प्रवेश मिळतो. हा अभ्यासक्रम पूर्ण केल्यानंतर मेडिकल रिप्रेझेन्टेटिव्ह, शासकीय विभागात मिश्रक, औषधनिर्माता किंवा स्वतहाचे फार्मसीचे दुकान या संधी उपलब्ध असतात.
डी. फार्मसी नंतर करिअरचे उद्दिष्ट:
डी. फार्मसी पूर्ण केल्यानंतर खालीलपैकी कोणतीही दिशा तुम्ही निवडू शकता:
•फार्मास्युटिकल सेक्टरमध्ये नोकरी मिळवा
•स्वतःचे मेडिकल स्टोअर उघडा
•पुढील शिक्षण घ्या
•सरकारी नोकरीसाठी अर्ज करा
•परदेशात संधी शोधा
डी. फार्मसी नंतर नोकरीच्या संधी:
1.फार्मासिस्ट :
•कामाची जागा: रुग्णालये, क्लिनिक, प्राथमिक आरोग्य केंद्रे
•भूमिका: औषध वितरण, रुग्णांना सल्ला देणे, औषधांची नोंद ठेवणे
•गरज: स्टेट फार्मसी कौन्सिलमध्ये नोंदणी आवश्यक
2.रिटेल/मेडिकल स्टोअर फार्मासिस्ट:
•कामाची जागा: खाजगी मेडिकल स्टोअर्स किंवा चेन स्टोअर्स (जसे अपोलो, मेडप्लस)
•भूमिका: काउंटरवर उपलब्ध औषधं विक्री, प्रिस्क्रिप्शनची तपासणी
3.हॉस्पिटल फार्मासिस्ट:
•कामाची जागा: सरकारी व खाजगी रुग्णालये
•भूमिका: औषध वाटप, औषधांच्या परस्पर परिणामांचं निरीक्षण, स्टॉक मॅनेजमेंट
4.फार्मास्युटिकल सेल्स रिप्रेझेंटेटिव्ह:
•कामाची जागा: फार्मा कंपन्या
•भूमिका: डॉक्टरांना उत्पादने सादर करणे आणि विक्री करणे
5.क्वालिटी कंट्रोल असिस्टंट:
•कामाची जागा: औषध निर्माण कंपन्या
•भूमिका: औषधांची गुणवत्ता, स्थिरता, आणि सुरक्षिततेची चाचणी
6.प्रॉडक्शन असिस्टंट:
•कामाची जागा: औषध निर्माण युनिट्स
•भूमिका: औषध निर्मिती, पॅकेजिंग, आणि गुणवत्ता नियंत्रण
डी. फार्मसी नंतर पुढील शिक्षण:
1.बी. फार्मसी (औषधनिर्माणशास्त्र पदवी):
•दुसऱ्या वर्षात पक्षीय प्रवेश करता येतो
•क्लिनिकल फार्मसी, संशोधन आणि रेग्युलेटरी अफेअर्समध्ये संधी
2. एम फार्मसी (औषधनिर्माणशास्त्र पदव्युत्तर पदवी)-
बी फार्मसी नंतर दोन वर्षांचा हा कोर्स असतो. एम फार्मसी हा अभ्यासक्रम फार्मस्यूटिक्स, फार्मसूटिकल केमिस्ट्री, फार्मकॉलजी, फार्मकॉग्नोसी, क्वालिटी अश्यूरेन्स, क्वालिटी अश्यूरेन्स टेक्नीक्स, इंडस्ट्रियल फार्मेसी इत्यादी विषयांमधे पूर्ण करता येतो. हा अभ्यासक्रम पूर्ण झाल्यानंतर फार्मसी क्षेत्रातील विविध कंपन्यांमधील संशोधन विभागांमध्ये नोकरी करता येते. तसेच डी फार्मसी व बी फार्मसी च्या विद्यार्थ्यांना शिकवता येते.
3.फार्म डी (डॉक्टर ऑफ फार्मसी):
•6 वर्षांचा प्रोफेशनल अभ्यासक्रम
•क्लिनिकल फार्मासिस्ट होण्यासाठी किंवा परदेशी कामासाठी उपयुक्त
डी. फार्मसी नंतर सरकारी नोकऱ्या:
1.सरकारी रुग्णालयातील फार्मासिस्ट:
•RRB, ESIC, राज्य लोकसेवा आयोग (PSC), DSSSB, AIIMS द्वारे परीक्षा
2.रेल्वे फार्मासिस्ट:
•RRB द्वारे निवड प्रक्रिया
3.ड्रग इन्स्पेक्टर (B. Pharm + अनुभव):
•औषधांची गुणवत्ता आणि नियमांचे पालन पाहणे
4.आर्मी/नेव्ही फार्मासिस्ट:
•सैन्यातील फार्मासिस्ट पदे (नोंदणीकृत फार्मासिस्ट आवश्यक)
स्वतःचा व्यवसाय सुरू करा – स्वतःचे मेडिकल स्टोअर:
डी. फार्मसी केल्यानंतर तुम्ही फार्मसी कौन्सिलमध्ये नोंदणी करून आणि ड्रग लायसन्स घेऊन स्वतःचा व्यवसाय सुरू करू शकता.
उदाहरणे:
•मेडिकल स्टोअर सुरू करा
•होलसेल फार्मसी चालवा
•फ्रँचायझी फार्मसी (अपोलो, मेडप्लस, 1 यम्जि इ.) सुरू करा
फायदे:
स्वतःचा वेळ ठरवता येतो, नफा जास्त असतो, आणि समाजसेवा करता येते.
नवीन व उदयोन्मुख करिअर क्षेत्रे:
•फार्माकोव्हिजिलन्स (औषधांचे दुष्परिणाम नोंदवणे)
•मेडिकल कोडिंग
•क्लिनिकल रिसर्च असोसिएट (CRA)
•रेग्युलेटरी अफेअर्स असिस्टंट
•हेल्थ इन्शुरन्स आणि बिलिंग एक्झिक्युटिव्ह
टीप: यासाठी शॉर्ट-टर्म कोर्सेस केले तरी पुरेसे असते.
डी. फार्मसी नंतर पगार (Salary):
•रिटेल फार्मासिस्ट: ₹15,000 – ₹25,000/महिना
•हॉस्पिटल फार्मासिस्ट: ₹20,000 – ₹40,000/महिना
•फार्मा सेल्स: ₹60,000+ (इन्सेंटिव्हसह)
•सरकारी नोकऱ्या: ₹30,000 – ₹60,000/महिना (सोबत इतर फायदे)
•स्वतःचा व्यवसाय: ₹1,00,000+ महिना (स्थान व ग्राहकांवर अवलंबून)
एकंदरीत, डी. फार्मसी हे अनेक संधींचे दार उघडते – तुम्ही लगेच नोकरी करू शकता, पुढे शिक्षण घेऊ शकता किंवा स्वतःचा व्यवसाय सुरू करू शकता. तुमच्या आवडी, उद्दिष्टे आणि स्वप्नांनुसार योग्य मार्ग निवडा. तुमचं भविष्य उज्वल आहे – आणि ते डी. फार्मसी च्या मजबूत पायावर उभं आहे
